|
|
گلاس آينومر، اكسير دندانپزشكي ترميمي (2) دکتر ابراهیم دوستی WWW.DENTALUNIQUE.COM در مبحث گذشته به يكسري ويژگيهاي گلاس آينومر پرداخته شد. ديگر خصوصيت ايده‌آل و كاملاً مطلوب گلاس‌آينومر، قابليت باند و اتصال شيميايي ديناميك و فعال1 به نسج سالم دندان مي‌باشد كه نيازي به استفاده از سيستم اتصال دهنده رزيني ندارد.2 اين باند كاملاً طبيعي و پايدار است. طبيعي به اين معنا كه صرفاً كافيست گلاس‌آينومر در مجاورت بافت دندان قرار گيرد تا پيوند و اتصال آنهم از نوع شيميايي (تعويض يوني) با دنتين و انامل برقرار كند. البته اين پيوند و چسبندگي با مينا قوي‌تر از عاج خواهد بود و اگر سطح دندان با اسيد پلي‌اكريليك ده درصد بمدت ده ثانيه، Conditioning شود و اسمير لاير برداشته شود، كيفيت و قدرت باند به مراتب بيشتر مي‌شود هرچند كه در نبود Conditioning نيز امكان ايجاد يك باند كارآمد بين گلاس‌آينومر و دندان وجود دارد. Conditioning سطح دندان با اسيد پلي اكريليك ده درصد، برخلاف ساير كانديشنرها، بدليل اينكه وزن مولكولي اسيد پلي‌اكريليك نسبتاً بالاست و از توبولهاي عاجي عبور نمي‌كند بسيار safe و ايمن است و پالپ دندان را درگير نمي‌كند و بالطبع، يكسري عوارض شايع و فراوان (التهاب، حساسيت، نكروز و ...) سيستمها، كمپلكسها و نسلهاي پي‌در‌پي اتصال دهنده رزيني مواد ترميمي روتين را در پي نخواهد داشت. پس باند گلاس‌آينومر به دندان به سادگي و بدون طي پرسه‌هاي وقت‌گير، پرهزينه، پيچيده، آسيب‌رسان، آسيب‌پذير و ناپايدار در ساير مواد ترميمي روتين، امكان‌پذير است. باند گلاس‌آينومر به دندان در اثر مرور زمان، بهتر و محكمتر مي‌شود اما اتصال رزينها به دندان اين طور نيست و مشمول قانون نيمه عمر مي‌شود. باند گلاس‌آينومر به دندان، تكرار شونده و تكرارپذير (ديناميك) است به اين معنا كه اگر پيوند گلاس‌آينومر از يك نقطه به دندان قطع شود، مجدداً امكان جايگزيني و برقراري پيوند به دندان وجود دارد و همان پيوند اوليه مجدداً شكل مي‌گيرد. همين خصوصيت سبب پايداري، دوام و اطمينان پيوند بين گلاس‌آينومر و دندان مي‌شود زيرا در باندنيگ كامپوزيتها به دندان، چنانچه تنها قطعه كوچكي از باندينگ دچار مشكل شود اين مشكل نه تنها برگشت‌ناپذير است بلكه به مرور زمان به تمام نواحي سطوح تماس باندينگ كامپوزيت به دندان سرايت مي‌كند و كل باند را مختل مي‌كند (همانند يك زيپ كه اگر از نقطه‌اي خراب شود، تمام قسمتهاي ديگر را نيز از هم باز مي‌كند) و عوارض ناخواسته (ميكروليكيج، التهاب پالپ، پوسيدگي ثانويه و ...) فراواني را براي دندان بدنبال مي‌آورد. گلاس‌آينومرها اين ويژگي را دارند كه بدون نياز به لايه حد واسط (باندينگ) و ادهزيو، مستقيماً به نسج سالم دندان باند طبيعي و آنهم از نوع شيميايي پيدا كنند يعني از سلسله مراحل تكنيكي و حساس لايه حد واسط، فاكتور گرفته مي‌شود و ماده ترميمي، يك تكه، يك دست و هموژن از قسمتهاي كف حفره به مارژينها و سطح ترميم گسترش مي‌يابد. البته امروزه تأكيد مي‌شود كه ماده ترميم را از هر نوعي كه انتخاب مي‌كنيم بايد از عمقي‌ترين ناحيه ترميم تا سطح آن، تنها از يك نوع ماده استفاده كنيم و از قرار دادن چند نوع ماده ترميمي بصورت لايه‌هاي مختلف در يك رستوريشن بايد اجتناب گردد. بنابراين گلاس‌آينومر بدون داشتن هيچگونه لايه حد واسط باندينگ، در بردارنده فاكتور يكنواختي رويكرد اخير نيز مي‌باشد. در تمام نواحيي كه سيستمهاي باندينگ كامپوزيت رزينها با اشكال مواجه مي‌شوند و كارايي مناسب را از دست مي‌دهند، گلاس آينومرها، بسادگي پيوند شيميايي ديناميك و پايداري را با نسج سالم دندان ايجاد مي‌كنند بعنوان مثال در ناحيه سرويكال كه ضخامت انامل حداقل است و يا در نواحي مجاور شيار لثه‌اي كه نسبتاً مرطوب‌تر است و يا در سطح ريشه كه با سمنتوم پوشيده شده است و .... نحوه اتصال گلاس‌آينومر به دندان طوري است كه اگر رستوريشن دچار شكستگي شود، معمولاً قسمتي از گلاس‌آينومر كه در اتصال به دندان نقش داشته است همچنان متصل به دندان باقي مي‌ماند و اين پديده سبب پيشگيري و حفاظت از اكسپوز شدن توبولهاي عاجي منتهي به محل اتصال ترميم به دندان مي‌شود (سيل توبولها حفظ مي‌شود)5 و در نتيجه ز ايجاد حساسيت و آسيبهاي پالپي پيشگيري مي‌شود. پديده باند و اتصال گلاس‌آينومر به دندان، در بردارنده هيچگونه آسيب فيزيكي و شيميايي به نسج دندان و پالپ آن نمي‌باشد. پيوند بين گلاس‌آينومر و دندان، يكسري خصوصيات برتر يك پيوند ايده‌آل را بصورت يكجا گرد هم آورده و پايدار است و طوري نيست كه اگر خصوصيت مناسبي را در پيوند ايجاد كرد، خصوصيت مناسب ديگري را دستخوش تغيير و آسيب نمايد. بعنوان مثال در يكسري باندينگهاي كامپوزيت رزيني، الياف كلاژن عاج كه قبلاً توسط اچينگ آماده شركت در باندينگ شده‌اند، پس از مدتي بعلت نانوليكيج دچار هيدروليز مي‌شوند و پيوند بين كامپوزيت و دندان دچار مخاطره مي‌گردد. يك ويژگي بسيار مهم و درخشان در محل پيوند گلاس‌آينومر به دندان، قابليت انتقال يونهاي فلورايد به سطح بافت دنداني شركت كننده در پيوند مي‌باشد كه سبب ارتقاء و بهبود خواص ساختاري نسج دندان (بعنوان بستر پيوند) و نهايتاً ارتقاء كيفيت و ثبات پيوند مي‌شود. ولي در ناحيه اتصال كامپوزيت به دندان، الزاماً بخشي از نسج سالم دندان دستخوش تخريب و آسيب مي‌شود. بنابراين، ناحيه پيوند گلاس‌آينومر به دندان را مي‌توان به يك گلستان و ناحيه اتصال كامپوزيت رزين به دندان را به يك باتلاق و مرداب تشبيه كرد. بدليل تشابه ضريب انبساط حرارتي گلاس‌آينومر با دندان، (ضريب انبساط حرارتي كامپوزيتها 2 تا 6 برابر دندان است)6، چون تغييرات ابعادي دندان و گلاس‌آينومر شبيه به هم هستند بنابراين، چسبندگي بين گلاس‌آينومر و دندان شاهد هيچگونه تنش چشمگيري نخواهد بود و سالم و دست نخورده باقي مي‌ماند. باتوجه به تشابه ضريب انبساط حرارتي گلاس‌آينومر با دندان و ميزان ناچيز و كنترل شونده انقباض ناشي از Setting آن، احتياج كاذبي به مقادير بالاتري از قدرت باند ماده با دندان وجود ندارد براي توضيح بيشتر اين مطلب بهتر است به تلاش روزافزون كمپانيها براي افزايش قدرت باندينگ كامپوزيت رزينها به نسج دندان جهت غلبه بر استرسهاي ناشي از انقباض پليمريزاسيون و تنشهاي ناشي از تفاوت تغييرات ابعادي بعلت تفاوت فوق‌العاده زياد ضريب انبساط حرارتي كامپوزيت رزينها با دندان اشاره كنيم. همين قدرت پيوندي فوق‌العاده بالاي كامپوزيت رزين به دندان، يكسري عوارض سوء (كشش كاسپها، ايجاد درد، حساسيت و ...) و مشكلاتي را براي دندان بدنبال خواهد داشت. تنشهاي ناشي از انقباض سخت شدن در كامپوزيت رزينهاي فعال شونده با نور، نيرويي حدود 17 مگاپاسكال در فصل مشترك ترميم و ساختمان دندان (مينا و عاج) ايجاد مي‌كند. اين نيرو توانايي ايجاد شكست در اتصال مكانيكي حاصل از اسيداچ كردن و ماده چسباننده رزيني را دارد.3 لازم به ذكر است كه فقط جهت جبران و خنثي كردن بخشي از استرسهاي ياد شده اخير در پيوند بين كامپوزيت رزين و دندان، حداقل 17 مگاپاسكال به قدرت باند بايد افزوده شود تا اينكه پيوند بين كامپوزيت و دندان، فوراً شكسته نشود و تا حدودي از تخريب مصون بماند! بنابراين براي غلبه بر يكسري اشكالات اساسي باندينگ كامپوزيت رزينها به دندان، گروهي از عوامل مختلف بايد دست به دست هم بدهند تا اينكه بر بخشي از اين مشكلات فائق آيند. جالب اينجاست كه هر زمان تلاش شده تا از محدوديتهاي كامپوزيت رزينها خلاصي يابند به خواص ويژه گلاس‌آينومرها روي آورده‌اند و از آن كمك نيز گرفته‌اند: - جهت به حداقل رساندن انقباض ناشي از پليمريزاسيون و تغييرات ابعادي ناشي از اختلاف ضريب انبساط حرارتي كامپوزيتها با دندان، تكنيك قرار دادن توده گلاس‌آينومر در حفره و سپس ونير كردن سطح گلاس‌آينومر با لايه نازكي از كامپوزيت - قرار دادن لايه‌اي از گلاس‌آينومر بين كامپوزيت و دندان جهت جلوگيري از صدمه پالپي - قرار دادن لايه‌اي از گلاس‌آينومر در نواحي ميناي با ضخامت كم، طوق دندان و سطح ريشه كه معمولاً عوامل باندينگ كامپوزيت رزيني در اين مناطق ناموفقند - با توجه به اينكه در هنگام پليمريزاسيون كامپوزيت رزين، امكان افزايش درجه حرارت تا 10 درجه سانتيگراد، در عمق 2/3 ميليمتر در طي 20 ثانيه تابش نور، وجود دارد كه مي‌تواند براي سلامتي پالپ، مضر باشد توصيه شده كه براي مقابله با اين افزايش درجه حرارت پالپ، از كف‌بندي گلاس‌آينومر استفاده شود.3 - جهت بهره‌مندي از فاكتور رهاسازي فلورايد، با تلفيق خاصي از كامپوزيت و گلاس‌آينومر، كامپومرها را معرفي كرده‌اند (كه البته كاربرد آن را توصيه نمي‌كنيم) يك خصوصيت متمايز و بسيار ارزشمند ديگر گلاس‌آينومر، سازگاري نسجي با لثه مجاور ناحيه ترميم و نيز عدم تشكيل پلاك ميكروبي در سطح گلاس‌آينومر بدليل آزاد شدن فلورايد از آن مي‌باشد3 كه نتيجتاً كاهش التهاب و بيماريهاي لثه را در پي خواهد داشت. اهميت اين موضوع زماني مشخص مي‌شود كه بدانيم سطح كامپوزيت رزينها ـ هرقدر هم كه بدقت پوليش شده باشند ـ محل مناسبي براي تجمع ميكروبهاست و حتي مشخص شده است كه EGDMA و TEGDMA (انواعي از اجزاي موجود در كامپوزيتها)، اثرات تحريك رشدي بر استرپتوكوك سابرينوس و لاكتوباسيل اسيدوفيليكوس دارند4 بنابراين مي‌توان سطح كامپوزيتها را بهشتي براي تشكيل پلاكهاي ميكروبي به شمار آورد. در قسمت آينده، با رويكرد كلينيكي به كاربرد گلاس‌آينومرها پرداخته خواهد شد. منابع: 1. Summit J, Robbins J, Schwartz R. Fundamentals of Operative Dentistry. Second edition, 2001, Quintessence. 2. McLean JW. Dentinal bonding agents versus glass ionomer cements. Quintessence International, 1996; 25: 659-667. 3. Mount G, Hume W. Preservation and restoration of tooth structure, 1998, Mosby. 4. Hansel C, Leyhowsen G, Mai UEH, Guertsen W. Effect of various resin composite (Co) monomers and extracts on two caries-associated microrganisms in vitro. J Dent Res, 1998; 77: 60-7. 5. صميمي پ، فتح پور ك. چسبندگي در دندانپزشكي، چاپ اول، اصفهان، ماني 1381؛ فصل پنجم: 129 6. همان كتاب، فصل ششم: 170
|
بازگشت به صفحه مقالات
The Official Website of Dr. Ebrahim Dousti | Desined by F.R.Javan 2011